تعاریف حوزه مطالعات زنان
تفاوت بين دو واژه جنس و جنسيت چيست؟
جنس دارای معنای زيست‌شناسي است و به تفاوت‌های بیولوژیکی و آناتومیکی که زنان را از مردان جدا می‌کند، نسبت داده می‌شود. در حالي‌كه جنسیت نقش‌های اجتماعی زنان و مردان یا مجموعه‌ای از صفات و رفتارهایی است که به زن یا مرد نسبت داده می‌شود و برگرفته از جامعه و فرهنگ است و در واقع انتظارات اجتماعی را نشان می‌دهد. تفاوت‌هاي جنسيتی، فرهنگي و اکتسابی هستند و در طول زمان و در شرايط فرهنگي و اجتماعي مختلف قابل تغيير مي‌باشند.
مفهوم تحلیل جنسیتی چيست؟
تحليل جنسيتي ابزاری است که برای تشخیص پایگاه، نقش و مسئولیت‌های مردان و زنان در جامعه به کار گرفته می‌شود و چگونگی دسترسی آنان را به منابع و فرصت‌های زندگی مدنی مشخص می‌کند.
کلیشه‌های جنسیتی چگونه تعريف مي‌شود؟
كليشه‌هاي جنسيتي مجموعه‌اي سازمان‌يافته از باورها در مورد زنان و مردان می‌باشد. بر اساس كليشه‌هاي جنسيتي، زنان و مردان در جامعه داراي ويژگي‌هاي خاص، رفتار خاص و حالت رواني/شخصيتي خاص هستند و قابليت انجام وظايف و كارهايي را دارند كه به طور معمول با يكديگر متفاوت‌اند.
عدالت جنسیتی چگونه تعريف مي‌شود؟
عدالت جنسيتي، عبارت از برخورداری یکسان از مواهب توسعه‌ای کشور، منابع و فرصت‌هاي موجود، همچنین مشارکت منصفانه و فعال در فرآیند سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی است.
مفهوم برنامه حساس به جنسیت چيست؟
در این نوع برنامه‌ریزی از یک سو بر ایجاد شرایط عینی و عادلانه برای زن و مرد و در عین حال بر نیازهای خاص زنان در جامعه و امکانات شغلی آن‌ها تاکید مي‌شود. از سویی دیگر، جنبه‌های نگرشی موجود در جامعه هم مورد توجه قرار می‌گیرد.
برنامه‌ریزی جنسیتی به چه معناست؟
برنامه‌ريزي جنسيتي يعني سازماندهی مجدد، بهبود، توسعه و ارزیابی فرآیندهای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی به گونه‌ای که جنسیت و رويكرد عدالت جنسیتی در کلیه سیاست‌ها، برنامه‌ها و مقررات لحاظ شود.
نگرش جنسیتی يعني چه؟
نگرش جنسيتي به معناي دیدگاه شخصی یا جمعی در ارتباط با نقش و مسئولیت‌هایی است که زنان و مردان بايد در جامعه یا سازمان بر عهده گيرند.
مفهوم توان‌افزایی چيست؟
توان‌افزايي عبارت است از توسعه(فردي-گروهي)، گسترش قابلیت و شایستگی افراد برای نیل به اهداف سازمان.
شاخص توسعه مرتبط با جنسیت چيست و چگونه تعريف مي‌شود؟
شاخص توسعه مرتبط با جنسیت (GDI، Gender Development Index)، نابرابری‌های جنسیتی در دستیابی به موفقیت را در سه بعد اساسی رشد انسانی اندازه‌گیری می‌کند: اميد به زندگي در بدو تولد، نرخ باسوادي و تسلط بر درآمد.
شاخص شکاف جنسیتی چيست و چگونه تعريف مي‌شود؟
شاخص شکاف جنسیتی (GGI، Gender Gap Index)، تفاوت‌های میان دو جنس را در چهار بعد مشارکت سیاسی، مشارکت اقتصادی، آموزش و بهداشت بررسی می‌کند. GGI دقت عمل و اعتبار زيادي در ميان شاخص‌هاي جهاني دارد كه به دليل كيفيت اندازه‌گيري يعني سنجش فاصله ميان زنان و مردان در ابعاد ياد شده است.
- در بعد مشاركت سياسي، شكاف حضور زنان و مردان در سطوح بالاي تصميم‌گيري سياسي از دو طريق مورد سنجش قرار مي‌گيرد:
- نخست، نسبت زنان به مردان در سطوح وزارتي
- دوم، نسبت زنان به مردان در سمت‌هاي پارلماني
- در بخش مشاركت اقتصادي سه مفهوم شکاف مشارکت، شکاف درآمد و شکاف پیشرفت مورد ملاحظه قرار می‌گیرند.
-
-
- شکاف مشارکت از طریق مقایسه نرخ مشارکت نیروی کار زنان و مردان محاسبه می‌شود.
- شكاف درآمد با محاسبه نسبت درآمد تخميني زنان به مردان در شرايط كار برابر سنجيده مي‌شود.
- شکاف پیشرفت با سنجش دو داده آماريِ نسبت زنان به مردان در مشاغل قانون‌گذاری، مقامات ارشد و مدیریتی و همچنین نسبت زنان به مردان در نیروی کار تخصصی و حرفه‌ای مورد بررسی قرار می‌گيرد.
- بُعد آموزش از طريق نسبت زنان به مردان در مقاطع آموزش ابتدايي، متوسطه و عالي سنجيده مي‌شود.
- در بُعد بهداشت، براي مقايسه از دو نماگر زير استفاده مي‌شود:
- نسبت جنس هاي تولديافته
- تفاوت اميد به زندگي ميان زنان و مردان (تعداد سال‌‌هايي كه زنان و مردان براي خود زندگي سالم و به دور از خشونت، بيماري و سوءتغذيه متصور هستند) استفاده مي‌شود.
دامنه اين شاخص بين صفر (نابرابري شديد) و يك (برابري زنان ومردان) قابل تغيير است.
شاخص نابرابري جنسیتی چيست و چگونه تعريف مي‌شود؟
شاخص نابرابری جنسیتی (GII، Gender Inequality Index)، محرومیت زنان را در سه بعد سلامت (بهداشت باروری، بررسي نرخ مرگ و مير مادران در اثر زايمان و نرخ باروري دختران نوجوان)، توانمندسازی (نسبت نمايندگان زن در مجلس و نيز نسبت جمعيت زنان داراي تحصيلات متوسطه و عالي به مردان داراي اين تحصيلات) و بازار کار (سنجش ميزان اشتغال زنان نسبت به مردان) منعکس می‌کند. دامنه این شاخص بین صفر (برابری زنان و مردان) و یک (محروم‌تر بودن زنان در همه ابعاد مورد سنجش) قابل تغییر است.
شاخص توانمندي جنسیتی چيست و چگونه تعريف مي‌شود؟
شاخص توانمندسازی جنسیتی (GEM، Gender Empowerment Measure)، به صورت ميانگين سه شاخصي محاسبه مي‌شود كه هر يك به نحوي بيانگر اهميت حضور زنان در جامعه است. اين شاخص درصد حضور زنان نسبت به مردان در مجلس و در ميان مديران ارشد، مديران و متخصصان و كاركنان فني، توليد ناخالص زنان نسبت به مردان و همچنين نسبت درآمد حاصله زنان که منعکس‌کننده استقلال اقتصادی آن‌هاست را در بر مي‌گيرد.